مقدمه: استخراج ترکیبات شیمیایی از گیاهان تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند روش و مدت‌زمان عصارهگیری، نحوۀ آماده-سازی نمونه‌‌ها، نوع و غلظت حلال استفاده‌شده قرار دارد. این تحقیق به‌‌منظور بررسی اثر مدت‌زمان عصارهگیری و نوع حلال بر مقادیر ترکیبات فنلی، فلاونوئیدی و فعالیت آنتی‌اکسیدانی گیاه گل انگشتانۀ ارغوانی انجام شد.
مواد و روشها: آزمایش به‌‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه دانشگاه زنجان در سال ۱۴۰۰ اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل دو سطح مدت‌زمان عصارهگیری (۲۴ و ۴۸ ساعت) به‌‌عنوان عامل اصلی و دو سطح حلال‌‌های متانول، اتانول و استون (۱۰۰ و ۸۰ درصد) به همراه شاهد (آب مقطر) به‌‌عنوان عامل‌های فرعی به‌کاربرده شدند. ارزیابی میزان ترکیبات فنل کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی‌اکسیدانی انجام گردید. تجزیۀ داده‌‌های حاصل با استفاده از نرمافزار SAS vol,۹ و مقایسۀ میانگین داده‌‌ها از طریق آزمون چند دامنۀ دانکن در سطح احتمال یک و پنج درصد تجزیه‌وتحلیل شدند. برای تعیین همبستگی میان مؤلفه‌ها، ضریب همبستگی پیرسون با استفاده از نرمافزار SPSS vol,۲۰ بررسی گردید.
یافته های پژوهش: نتایج نشان داد که میان دو زمان ۲۴ و ۴۸ ساعت عصارهگیری برای استخراج ترکیبات شیمیایی تفاوت معنی‌‌داری وجود داشت (P<۰,۰۱). بیشترین میزان فنل کل (۷۵/۲۴ میلی‌‌گرم گالیک‌‌اسید بر گرم وزن خشک) و فعالیت آنتی‌اکسیدانی (۳۶/۷۱ درصد) با عصارۀ استونی ۸۰ درصد و بیشترین مقدار فلاونوئید کل (۰۳/۶ میلی‌‌گرم کوئرستین بر گرم وزن خشک) با عصاره حاصل از حلال اتانول ۸۰ درصد با ۴۸ ساعت زمان عصارهگیری به‌‌دست آمد. در کل، افزایش مدت‌زمان عصارهگیری از ۲۴ به ۴۸ ساعت روند افزایشی معنی‌‌داری را در استخراج ترکیبات فنلی، فلاونوئیدی و فعالیت آنتی‌اکسیدانی موجب شد؛ همچنین همبستگی مثبتی میان محتوای فلاونوئیدی (P=۰,۸۶) و فنلی (P=۰,۸۲) با فعالیت آنتی‌اکسیدانی وجود داشت.
بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج، افزایش مدت‌زمان عصارهگیری و نیز استفاده از حلال‌‌های هیدروالکلی نسبت به الکل‌‌های خالص در استخراج این ترکیبات مؤثرتر عمل می‌‌کنند و می‌‌تواند برای رسیدن به یک بازدهی خوب از لحاظ استخراج ترکیبات فنلی به‌‌کار گرفته شوند.
