مقدمه: بر اساس شواهد مبنی بر اثرات درمانی شنبلیله در دیابت و نقش آن در تقویت حافظه و سلامت روان، در این مطالعه اثر تجویز عصاره شنبلیله بر حافظه و یاد گیری و هم چنین میزان آنتی اکسیدان در هیپو کامپ  رت ‌های دیابتی نوع 2 مورد  بررسی قرار گرفت.
مواد و روش ‌ها: در این مطالعه تجربی 24 رت نر به 4 گروه تقسیم شدند. گروه 1 یا کنترل: تغذیه ساده، گروه 2: دیابتی درمان نشده، گروه 3: رت دیابتی + 8 گرم عصاره آبی شنبلیله به ازای هر کیلو گرم غذا، گروه 4: رت دیابتی + 2 گرم عصاره آبی شنبلیله به ازای هر کیلو گرم غذا.  بعد از 4 هفته، حافظه و یاد گیری در هر یک از گروه‌ های تحقیق با دو روش ماز آبی و شاتل باکس بررسی شد.  سپس رت ‌ها بیهوش شده  و بافت ‌ها برداشته شد.  در نهایت ظرفیت آنتی ­اکسیدانی تام و سطح مالون دی آلدئید در هیپو کامپ اندازه­ گیری شد.
یافته­‌ های پژوهش: تیمار رت ‌های دیابتی با عصاره سبب افزایش میزان آنتی اکسیدان تام و کاهش میزان پراکسید اسیون لیپیدی در بافت مغز شد و دوز 8 گرم بر کیلوگرم، مؤثرتر از  دوز 2 گرم بر کیلو گرم بود (p<0.05). نتایج مربوط به بررسی حافظه فضایی با دستگاه ماز آبی نشان داد که در گروه تیمار شده، مدت زمانی که طول می‌کشد تا حیوان سکوی مخفی را پیدا کند (escape latency) و مسافتی که برای پیدا کردن سکوی مخفی طی می‌کند ( travel distance) نسبت به گروه دیابتی کم تر و مدت زمان باقی ماندن در ربع هدف (time in target quadrant) در گروه تیمار نسبت به گروه دیابتی به طور معنی داری بیش تر شده بود (p<0.05). نتایج مربوط به بررسی حافظه احترازی غیر فعال با دستگاه شاتل باکس نشان داد که عصاره شنبلیله می‌تواند زمان ماندن در اتاقک تاریک  را کاهش و زمان تاخیر در حین عبور را در موش ‌های تیمار شده نسبت به گروه دیابتی افزایش دهد (p<0.05).
بحث و نتیجه گیری: تجویز عصاره شنبلیله بر توانایی نگه داری اطلاعات درانبار‌ های حافظه و یاد آوری آن‌ ها موثر است و موجب افزایش سطح آنتی اکسیدان در رت‌ های دیابتی می ‌گردد و مکانیسم مربوطه ، می ‌تواند ممانعت از تخریب سلول ‌های عصبی در هیپو کامپ به خاطر ظرفیت آنتی اکسیدان این گیاه باشد.