1- گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران ، zarasvandi_a@scu.ac.ir 2- گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران 3- گروه شیمی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
چکیده: (6667 مشاهده)
مقدمه: به طور عمده گرد و غبارهای خیابانی تحت تأثیر آلودگی هیدروکربن های آروماتیک چندحلقهای (PAHs) قرار دارد. PAHs ترکیبات آلی هستند که فقط از کربن و هیدروژن ساخته شدهاند و دارای دو یا بیش از دو حلقهی بنزنی میباشند. حضور این ترکیبات در گرد و غبارخیابان، از منابع مختلف موجود در شهر، مانند وسایل نقلیه و صنایع منشاء میگیرد و ممکن است که سلامت انسان و محیط زیست را تحت تأثیر قرار دهد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی میزان تأثیر این ترکیبات بر سلامت انسان ها و محیط زیست میباشد.
مواد و روش ها:به منظور ارزیابی تعیین منشاء احتمالی هیدروکربنهای آروماتیک چندحلقهای در گرد و غبار خیابان شهر اهواز، تعداد 10 نمونه گرد و غبار از سطح شهر اهواز در فروردین ماه 1392جمع آوری شد. نمونهها پس از آمادهسازی توسط دستگاه GC/MS آنالیز شدند. جهت تعیین منشاء احتمالی هیدروکربن های آروماتیک چند حلقهای از نسبت های زمین شیمیایی آروماتیکی و آنالیزهای آماری تحلیل خوشهای (CA) و تحلیل اجزای اصلی (PCA) استفاده گردید.
یافته های پژوهش:از 16 ترکیب PAH مهم تعیین شده توسط EPA، 13 نوع ترکیبPAH در نمونه های گرد و غبار شناسایی شد. دامنه مجموع غلظت ترکیبات PAH شناسایی شده بین 56/271 تا 58/3211 Ppb بود. مقدار ΣCOMB/ΣPAH بین 53/0 تا 71/0Ppb با میانگین 66/0 Ppb بود. نسبت Ant/(Ant+Phe) بین 10/0 تا 37/0 Ppb و (BaA/(BaA+Chr بین 17/0 و 57/0 Ppb و IND/(IND+BGP) نیز بین 28/0 تا 37/0 Ppb مشخص شد در همه ایستگاه های نمونه برداری، احتمال سرطانزایی به وسیله فاکتور معادل سمیت(TEF) برای همه ترکیبات PAH محاسبه شد که مقدار بدست آمده ، کمتر از مقدار استانداردی بود که توسط کشور کانادا برای حفاظت سلامت انسان معین شده است (BaPeq600 Ppb ).
بحث و نتیجه گیری: در این مطالعه، نسبت های مولکولی و نتایج آنالیز آماری نشان دهنده منبع پیروژنیک برای PAH های ورودی به گرد و غبار خیابان و احتراق سوخت فسیلی بودند. بنزو پیرن به عنوان سرطانزا ترین ترکیب PAH ، در همهی ایستگاه های نمونهبرداری با غلظت های مختلفی تشخیص داده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که شهر اهواز به دلیل قرارگیری صنایع بالادستی و پایین دستی نفت، گاز و پتروشیمی شدیداَ تحت تأثیر این فرایندها به لحاظ نوع و ترکیب PAH ها میباشد.