چکیده مقدمه: خوددرمانی از جمله مشکلات موجود در چرخه درمان می باشد که یک مسئله اجتناب ناپذیر است، در کشور ایران این موضوع به صورتی در آمده است که یکی از مهم ترین دلایل مصرف بی رویه دارو محسوب می شود. لذا این مطالعه با هدف تعیین عوامل مرتبط با مصرف بی رویه دارو در مراجعین به درمانگاه شبانه روزی شهرستان عباس آباد(استان مازندران) انجام شد. مواد و روش ها: این تحقیق به صورت توصیفی-مقطعی در سال 1392 انجام شد و 300 نفر از مراجعین به درمانگاه شهرستان عباس آباد به صورت تصادفی انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه توام با مصاحبه جمع آوری گردید، سپس جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از آزمون آماری کای دو استفاده شد. یافته های پژوهش: تجزیه و تحلیل داده های آماری ارتباط معنی دار بین متغیرهای سن، جنس، تحصیلات و شغل افراد مورد مطالعه با تک تک سوالات پرسش نامه ها در مورد علل احتمالی مصرف خودسرانه دارو و انتخاب شکل تزریقی دارو به دست آمد.(P<0.05) رابطه میزان مصرف خودسرانه دارو با وضعیت تاهل افراد مورد مطالعه، جنسیت، تاثیر تحصیلات و شغل افراد اندازه گیری شد. مردان با 204 نفر نسبت به زنان با 96 نفر، متاهلین با 176 نفر نسبت به مجردین با 124 نفر، مقطع دیپلم یا پیش دانشگاهی با 137 نفر و سپس لیسانس با 82 نفر نسبت به بقیه مقاطع و افراد با شغل آزاد با 88 نفر سپس کارمندان با 54 نفر نسبت به بازنشستگان و بیکاران بیشتر خوددرمانی می کردند. در مطالعه ما نیز مهم ترین علل مصرف خوسرانه و بی رویه دارو شامل تهیه آسان دارو از داروخانه ها بدون نسخه(98 درصد)، در دسترس بودن داروها(در منزل و یا گرفتن از آشنایان)(7/96 درصد)، و عدم اطلاع صحیح از اثرات داروها(7/72 درصد) و مهم تلقی نکردن بیماری از سوی فرد(7/72 درصد) بوده است. بحث و نتیجه گیری: لازم است برای افزایش آگاهی و ارتقاء نگرش و عملکرد افراد برنامه های آموزشی خاصی تدوین شود و با استفاده از روش ها و وسایل آموزشی مختلف در اختیار مردم قرار گیرد. خوددرمانی به تنهایی نه خوب است نه بد. سیاست گزاران در سطح خرد و کلان باید مداخلاتی انجام دهند تا استفاده نامناسب از داروها و مصرف داروهای مضر کاهش یابد. اقداماتی که به این امر کمک می کند: 1-محدود ساختن دسترسی بی قید و شرط جامعه به داروها، خصوصاً داروهای با عوارض جانبی خطرناک. 2-آموزش نحوه مصرف نگهداری دارو به بیمار از پزشک و داروساز 3-آموزش عمومی جامعه جهت مصرف منطقی داروها و محدود کردن تعداد و نوع داروهایی که در منزل انبار می شوند 4-ارتقاء کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی و افزایش دسترسی جامعه به سیستم ارائه خدمت، که موارد نام برده شده در جهت کاهش اولویت های به دست آمده علل مصرف خودسرانه دارو در مطالعه ما بسیار کمک کننده می باشد.
